مراسم نکوداشت دکتر ایرج افشار برگزار شد
مراسم نکوداشت دکتر ایرج افشار برگزار شد
مراسم نکوداشت ایرج افشار و هفتمین سالگرد درگذشت او شنبه (19 اسفندماه) در مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد. در آیین نکوداشت ایرج افشار، کتاب‌های «کتابشناسی موضوعی_تاریخی از چاپکرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار؛ منتشر شده در سال‌های ۱۳۹۵-۱۳۲۳» تحقیق و تالیف میلاد عظیمی و «اسناد تاریخ دانشگاه تهران، موجود در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه» گردآوری سوسن اصیلی و پریسا کرم رضایی که به کوشش موسسه خانه کتاب منتشر شده بود، رونمایی شد و با ۲۰ درصد تخفیف در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.
در این مراسم ابتدا دکتر رسول جعفریان، رئیس کتابخانه مرکزی ضمن خیرمقدم به حضار این جلسه گفت: افشار 14 سال از سال 1343 تا 1357 ریاست کتابخانه مرکزی را برعهده داشت و مهمترین تحول در آن دوره همین ساختمان است که امروز در آن به‌سر می‌بریم و او چنان زحمتی برای این ساختمان کشید که هم‌اکنون ما احساس کهنگی نمی‌کنیم. بایستی یادی کنیم از مرحوم مشکات که اولین بار نسخه‌های خطی خود را به این کتابخانه اهدا کرد و سال‌هایی که آقای افشار مدیریت کتابخانه را به‌عهده داشتند به هر دلیلی این کتابخانه یکی از بهترین کتابخانه‌های کشور شناخته شد.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران گفت: ما در این کشور کتابخانه کم نداریم. مشکل ما مدیریت کتابخانه‌ها و بینش‌های بسته‌ای است که در اطراف این کتابخانه‌ها وجود دارد. اگر همان مقداری که به تجمیع کتاب در کتابخانه‌ها همت کرده‌ایم به همان میزان نسبت به ارایه کتاب‌ها هم بکوشیم اتفاق بهتری خواهد افتاد.
در ادامه جلسه آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد، تولیت موقوفات افشار، گفت: ایرج افشار کارهای بسیاری کرده که تمام اهل‌فن نسبت به هنگامه‌ای که او آفریده انگشت حیرت به دندان هستند. میان ابعاد گوناگون کارهای او چند بعد از همه بزرگتر و درشت‌تر است که باید به آنها توجه شود. ایرج افشار کتاب‌شناس، نسخه‌شناس و کتابدار است. اگر بخواهیم او را در این زمینه تحلیل کنیم باید او را با محمدبن اسحاق‌بن ندیم در قرن چهارم مقایسه کنیم. ابن ندیم کتاب الفهرست را نسبت به کتاب‌های موجود تا زمان خودش می‌نویسد او یک دایرة‌المعارف‌نویس است فقط نام کتاب را نمی‌گوید خلاصه کتاب و زندگی مولف را هم می‌گوید و از علوم زمان خود به یک تقسیم‌بندی می‌رسد.
وی افزود: ایرج افشار یکی از ایرانشناسان به‌معنی واقعی کلمه بود. امروز ایرانشناسی یک علم است که به‌نظر می‌رسد هنوز تعریف دقیقی از آن ارائه نشده است و شامل تاریخ، ادبیات، هنر، فرهنگ ایران کهن و ایران نو می‌شود. این رشته را اولین بار غربی‌ها به وجود آوردند اما مهمترین نکته در نگاه آنها این است که هر مسئله را از اهلش بپرسند. گوبینو یکی از این ایرانشناسان است که وزیرمختار فرانسه بود که به ایران آمد. ادوارد براون یکی دیگر از آن‌هاست. من نمی‌گویم که اینها هیچ اشتباهی ندارند اما جای تشکر و سپاس است که شخصیت‌های بزرگی از جمله ایرج افشار ایرانشناسی را در کشور به یک علم بومی تبدیل کردند.
نورالله مرادی سخنران دیگر جلسه بود که درباره نقش ایرج‌افشار در کتابداری صحبت کرد.
وی گفت: ایرج افشار یک انسان چندبعدی است. او در چندین حوزه متخصص بود و این باعث می‌شد مرحوم افشار از حالت یک فرد بیرون بیاید. من فکر می‌کنم اگر روزی بخواهند زندگینامه او را بنویسند باید یک گروه به او و آثارش بپردازند. نقش ایرج افشار در تحول کتابداری ایران از کتابداری سنتی به کتابداری مدرن، شایان توجه است. کتابداری سنتی ما سابقه‌ای بیش از هزار سال دارد و کتابخانه‌های بسیار بزرگی در زمان‌های گذشته در ایران ساخته شده بودند که امروز تنها یکی از آنها باقی مانده که کتابخانه آستان قدس رضوی است.
وی توضیح داد: از دهه 30 و بعد در دهه 40هجری شمسی، کتابداری نوین ما آغاز شد. در سال‌های دهه 30 چندنفری برای دوره‌دیدن در زمینه کتابداری به خارج از کشور اعزام شدند که یکی از آنها ایرج افشار بود که به پاریس رفت. چند رویداد مهم در میانه دهه 40 در این زمینه به وقوع می‌پیوندد؛ تاسیس انجمن کتابداران، اولین دوره کارشناسی ارشد کتابداری و تحول کتابداری در کتابخانه‌های وزارت علوم و آموزش عالی از آن جمله است. در آن دوره عده‌ای با کتابداری نوین مخالف بودند و تنها کسی که از کتابداری نوین دفاع می‌کرد، مرحوم ایرج افشار بود.
مرادی گفت: در سال 1343 مرحوم پرویز ناتل خانلری حکم ریاست کتابخانه ملی را به ایرج افشار داد. مدت مدیریت او فقط 7 ماه بود و بعد از این مدت استعفا داد. در واقع کوتاه‌ترین دوره ریاست کتابخانه ملی به ایرج افشار اختصاص دارد. اما در بررسی هر کار مهمی که در کتابخانه ملی انجام شده به ایرج افشار می‌رسیم. امروز یکی از مهمترین بخش‌های کتابخانه ملی بخش ایرانشناسی است. سومین کار ایرج افشار تاسیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران است. این کتابخانه در سال 1328 با اهدای نسخه‌های خطی دکتر مشکات تاسیس شد. در سال 1342 ایرج افشار رئیس کتابخانه مرکزی و مامور احداث کتابخانه مرکزی، مکان‌یابی، نظارت بر نقشه‌ها، اساسنامه، تامین نیروی انسانی و بعد هم مدیریت آن شد. این بزرگترین کتابخانه دانشگاهی در ایران بود.
وی تاکید کرد: چهارمین خدمت بزرگ افشار، تدوین کتابشناسی نوین ایران است. در سال 1334 نخستین کتابشناسی را ایرج افشار جمع‌آوری می‌کند و نامش را کتابشناسی افشار می‌گذارد. از سال 1343 افشار این کار را به کتابخانه ملی واگذار کرد. اما مقاله‌نامه در سطح جهانی پدیده جدیدی به شمار می‌رود که شاید از تاریخ شکل‌گیری آن 300 و 400 سال بیشتر نمی‌گذرد. در ایران اصلا سابقه نداشت و نخستین فهرست مقالات فارسی را ایرج افشار در سال 1340 منتشر کرد. حتی مقالاتی که در خارج از ایران درباره فرهنگ کشور ما نوشته شده بود را در این کتاب فهرست می‌کند. هم‌اکنون این کار افشار را بنیاد دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه می‌دهد.
در ادامه جلسه قدرت‌الله روشنی زعفرانلو، از همکاران قدیمی ایرج افشار درباره بنای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و پایه‌گذاری آن به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: بنیاد کتابخانه مرکزی با اهدای 30 هزار نسخه خطی پایه‌گذاری شد و نام عده‌ای از اهداکنندگان کتاب در سنگ‌نوشته درب ورودی کتابخانه مرکزی درج شده است. کتاب‌های اهدایی مرحوم مشکات ابتدا در زیرزمین دانشکده علوم گذاشته شد و در این مکان چندنفر از همکاران دانشگاهی مشغول به کار بودند. بعد از مدتی ایرج افشار برای مدیریت این کتابخانه برگزیده شد.
در ادامه این نشست دکتر سوسن اصیلی از همکاران قدیمی ایرج افشار در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران گفت: در شرایطی که امکان توسعه کتابخانه‌ها وجود نداشت ایجاد یک مرکز تحقیقات و مطالعات مناسب مطابق با ساختار کتابخانه‌های دانشگاهی جهان مورد توجه قرار گرفت. در سال 1343 ایرج افشار به‌عنوان رئیس این مرکز انتخاب شد و کلنگ کتابخانه مرکزی در زمین ورزشی دانشگاه و جنوب مسجد زده شد. افشار علاوه بر نظارت بر روند ساخت کتابخانه‌های جدید، در آموزش کتابداری جدید نیز همت گماشت. او اصطلاحات فارسی را در این زمینه در مقابل اصطلاحات فرنگی قرار داد. افشار در خرید دو هزارمین نسخه تا یازده‌هزارمین نسخه خطی این کتابخانه نقش داشت و تا آخرین ماه‌های زندگی خود ارتباط‌اش را با کتابخانه مرکزی حفظ کرده بود. گاهی خود نیز نسخه‌هایی را به کتابخانه اهدا می‌کرد.
در ادامه جلسه دکتر میلاد عظیمی، محقق و مولف «کتابشناسی موضوعی ـ تاریخی از چاپکرده‌ها و نوشته‌های ایرج افشار» به توضیح درباره این کتاب پرداخت و گفت: کتابی که امروز رونمایی می‌شود کتابشناسی ایرج افشار است و در پیش‌گفتار آن روش کار ایرج افشار به‌عنوان فهرست‌نویس توضیح داده شده است. بدنه اصلی کتاب عبارت است از فهرست کتابشناسی و کتاب‌ها و مقالات و یادداشت‌های او و بخش دیگر پیوست‌ها و سپس نمایه. این کتاب سه هدف مشخص را دنبال می‌کند و می‌کوشد تا چشم‌اندازی از خدمات فرهنگی افشار را ارائه و زوایایی از منش و شخصیت افشار را بازتاب دهد. من کوشیدم به سئوالات پژوهشگری افشارشناس پاسخ دهم.
در پایان مراسم از خانواده مرحوم آیت‌الله محمد محمدی گیلانی، خانواده زنده‌یاد غلامرضا علی بابایی، خانواده زنده‌یاد لعل خمسه، محمد علی صحرائیان (اهداءکننده نسخ خطی)، سیدمحسن حسن معصومی اشکوری (اهدا کننده نسخ خطی) و ابراهیم جمیلی (حامی مالی کتابخانه) قدردانی شد.
در پایان از دکتر روشنی زعفرانلو، معاون کتابخانه دانشگاه در زمان متصدی استاد افشار، قدردانی شد و از تابلوی تالاری که به نام ایرج افشار نامگذاری شده است رونمایی شد.
مشاهده این گزارش در سایت خبرگزاری کتاب ایران:
http://www.ibna.ir/fa/doc/report/258732
برای مشاهده عکسهای مراسم اینجا کلیک نمایید.
