معرفی فناوری های دسترس پذیر برای نابینایان
امروزه با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه علمی، نیاز به آشنایی امور مرتبط با تکنولوژی به ویژه برای افراد با آسیب بینایی بیش از پیش حس می‌شود.
از جمله دلایل مهمی که یک فرد نابینا یا کم بینا را به یادگیری تکنولوژی روز نیاز‌مند می‌کند، عبارت اند از:
۱) تسهیل زندگی و کمک به استقلال
با توجه به وجود امکاناتی نظیر سفارش خدمات مختلف و متنوع به صورت آنلاین، افراد با آسیب بینایی به راحتی می‌توانند بدون وابستگی به دیگران و به سهولت بسیاری از امور روزمره و کاربردی خود را انجام دهند.
۲) افزایش مهارت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای ورود به بازار کار
آشنایی با فناوری به نابینایان این امکان را می‌دهد تا مهارت‌هایی مانند برنامه‌نویسی، طراحی وب، مدیریت داده‌ها، جستجو و استخراج محتوا از طریق وب، ترجمه و مقاله نویسی را یاد بگیرند که این مهارت‌ها، در بازار کار مورد نیاز هستند و از این طریق امکان کسب درآمد از این بستر برای افراد نابینا فراهم خواهد شد. همچنین امکان ایجاد کسب و کارهای آنلاین نیز بدین وسیله در دسترس خواهد بود.
۳) دسترسی به انواع کتب، منابع مختلف و اطلاعات
یادگیری فناوری امکان دسترسی به کتب، مقالات، منابع پژوهشی و اطلاعات متنی را به ویژه برای دانش‌آموزان و دانشجویان نابینا، از طریق صفحه‌خوان‌ها فراهم می‌آورد و به آنها این امکان را می‌دهد تا در یک رشته خاص، به منابع مطالعاتی مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند.
۴) گسترش ارتباطات اجتماعی
یادگیری رایانه و تلفن‌های هوشمند، سبب گسترش ارتباطات مجازی با نقاط مختلف ایران و جهان می‌گردد. همچنین فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌های آنلاین، امکان یادگیری مطالب جدید و مختلف را برای نابینایان فراهم می‌کند.
۵) انجام کارهای پژوهشی به صورت فردی یا گروهی
آشنایی با نرم افزارهای دسترس پذیر در حوزه پژوهش افراد با آسیب بینایی را برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی به ویژه در دانشگاه‌ها توانمند می‌سازد.
معرفی برخی نرم افزارهای کاربردی:
- Envision-AI
Envision AI عنوان یک اپلیکیشن برای استخراج متن از تصاویر و خوانش صوتی آنها در اندروید است. هوش مصنوعی و پردازش تصویر به همراه یادگیری ماشین معماری اصلی این برنامه را تشکیل می‌دهند و باعث شده‌اند که عملکردی جادویی و خیره کننده داشته باشد. بدون شک می‌توان گفت که این برنامه یکی از بهترین برنامه‌های OCR در جهان است و می‌تواند متن‌ها را به طرز باورنکردنی تشخیص داده و آنها را بخواند. تنها کافی است برنامه را باز کرده و متنی که می‌خواهید توسط برنامه اسکن شود را مقابل دوربین بگیرید تا برنامه در چند ثانیه تمامی متن موجود در تصویر را اسکن کرده و به متن‌های قابل ویرایش تبدیل نماید. این برنامه بیش از ۶۰ زبان زنده جهان پشتیبانی می‌کند و به دلیل استفاده از هوش مصنوعی و یادگیری ماشین روز به روز بر دقت آن افزوده خواهد شد.
اپلیکیشن Envision AI ابزاری بی نظیر برای کمک به افراد نابینا و کم بینا است. این افراد می‌توانند از این برنامه برای خواندن متن‌های موجود در اطراف خود استفاده کنند. همچنین این برنامه قادر است محیط اطراف را تشخیص داده و به صورت صوتی بیان نماید. برای مثال در صورتی که در اطراف شما دیوار وجود داشته باشد برنامه آن را تشخیص داده و آن را با جزئیاتی مثل رنگ و شکل توضیح می‌دهد. ویژگی فوق العاده این نرم افزار قابلیت آن در تشخیص انسان‌ها و حالات آنهاست. به عنوان مثال در صورتی که نرم افزار را به سمت کسی که جایی نشسته و مشغول مطالعه است بگیرید، نرم افزار به طور کامل این وضعیت را تشخیص داده و به صورت صوتی شرح خواهد داد. حتی امکان اسکن بارکد محصولات برای دریافت جزئیات کامل آنها نیز در برنامه وجود دارد.
ویژگی‌های نرم افزار Envision AI:
دارای بهترین سیستم OCR موجود.
. استخراج سریع متن از تصاویر و ارائه متن‌های قابل ویرایش
. قابلیت پخش صوتی متن‌های استخراج شده
قابلیت تشخیص اشیاء موجود در محیط و تشریح آنها به همراه جزئیاتی مثل رنگ، شکل و...
. قابلیت تشخیص انسان‌ها و حالات آنها
. کارایی بالا در اسکن بارکد محصولات و ارائه جزئیاتی درباره محصول، تشخیص رنگ
خوشبختانه این برنامه مدتی است که به شکل رایگان در دسترس می‌باشد.
- instareader
این برنامه بسیار قدرتمند نیز می‌تواند متون مختلف را حتی به صورت عکس به گفتار تبدیل کند که خوشبختانه نسخه premium این نرم افزار مدتی هست که به رایگان از داخل ایران قابل دسترس است.
- Be My Eyes
اپلیکیشن Be My Eyes یک برنامه رایگان است که افراد نابینا و کم‌بینا را به داوطلبانی با چشمان سالم و نمایندگان کمپانی متصل می‌کند. آنها با استفاده از تماس تصویری به این افراد کمک کرده و در واقع، در حکم چشمان آنها ایفای نقش می‌کنند.
با استفاده از اپلیکیشن Be My Eyes همه‌روزه داوطلبان بسیاری می‌توانند بینایی خود را به افراد نابینا و کم‌بینا ببخشند تا بدین وسیله این افراد بتوانند مشکلات بزرگ و کوچکی که در زندگی‌شان پیش می‌آید را مرتفع کنند. ساز و کار آن به این شکل است که فرد نابینا توسط اپلیکیشن یک تماس ویدیویی با یک فرد بینای داوطلب برقرار می‌کند و آن فرد بینا می‌تواند تصاویر دوربین موبایل فرد نابینا را ببیند و به او به طور نمونه برای پیدا کردن چیزی یا ست کردن لباس و تشخیص رنگ و بسیاری موارد دیگر کمک کند. اخیراً تکنولوژی هوش مصنوعی نیز برای تحلیل تصاویر به این اپ افزوده شده است.
مسیریاب‌ها و نقشه خوانها
- برنامه‌هایی نظیر نشان که برای مسیریابی داخل ایران بسیار کاربردی است کاملاً برای استفاده نابینایان دسترس پذیر شده است.
- مسیریاب DotWalker
این نرم افزار برای مسافرت افراد با مشکل بینایی طراحی شده است. اگر شما نیازی به راهنمایی نرم افزار برای رسیدن به مقصد نداشته باشید، این نرم افزار به صورت آفلاین و بدون نیاز به اینترنت کار می‌کند و زمانی که شما به مقصد برسید به شما اطلاع می‌دهد. این نرم افزار قابلیت راهنمایی قدم به قدم شما را نیز داراست ولی برای این کار به اینترنت نیاز است. نگران نباشید. اینترنت مورد نیاز برای این نرم افزار لازم نیست قوی باشد و با اینترنت دیتا جواب می‌دهد.
خوشبختانه ما در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد علمی دانشگاه تهران خدمات و امکانات قابل قبول و مناسبی را برای دانشجویان با آسیب بینایی در اختیار داریم که به برخی از آن اشاره می‌کنم.
استودیوی مجهز برای تولید و ادیت کتابهای صوتی
دانشگاه تهران تا کنون بیش از ۱۳۰۰ عنوان کتاب صوتی را در این استودیو تولید کرده است که از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. خوشبختانه این کتاب‌ها نه تنها در اختیار دانشجویان دانشگاه تهران بلکه در اختیار نابینایان متقاضی سراسر کشور قرار می‌گیرد.
اسکن کتاب‌ها با دقت بالا
همانگونه که اشاره شد امروزه با اسکن کتاب و استفاده از صفحه خوانهای تبدیل متن به گفتار نابینایان می‌توانند با سرعت و دقت زیاد کتابهای اسکن شده را با نرم افزارهای ویژه ای مطالعه نمایند که این خدمت برای نابینایان سراسر ایران در بخش نابینایان ارائه می‌گردد.
چاپ جزوات دانشجویان به خط بریل: از آنجا که گاهی دانشجو نیاز دارد متن مورد نظر را به خط بریل در اختیار داشته باشد ما در بخش نابینایان برای متقاضیان این کار را انجام می‌دهیم.
بارگذاری فایل‌های کتاب بر روی فضاهای ابری و اشتراک آن با متقاضیان که به این شکل به ویژه متقاضیان شهرستانها نیز می‌توانند از خدمات بخش بهره مند شوند.
پاسخگویی به پرسشهای مرتبط با فناوری روز: همانگونه که اشاره شد لزوم آشنایی افراد با آسیب بینایی با تکنولوژی بسیار ضروری می‌نماید، از این رو کارشناسان مجرب و مسلط در بخش نابینایان همه روزه و با راههای ارتباطی متعدد دلسوزنه پاسخگوی جامعه هدف هستند. ارتباط با کتابخانه های بین المللی و دریافت فایل‌های کتب بریل به صورت فایل‌های دیجیتال که تا کنون حدود ۳۰۰۰ عنوان از این کتابهای بریل که بیشتر در زمینه‌های هنری هستند در آرشیو کتابخانه و در اختیار نابینایان ارجمند قرار دارد.
خاطرنشان می‌سازد توضیح در خصوص خدمات و امکانات بخش نابینایان به هیچ وجه به معنای این نیست که همه ی نیازهای مطالعاتی و آموزشی نابینایان در کتابخانه مرکزی پوشش داده می‌شود اما همکاران در این واحد، برای رضایت خاطر نابینایان ارجمند از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.
امید که دانشگاه تهران در راستای مسئولیت اجتماعی خود گام‌های موثرتری در برطرف نمودن موانع فرهنگی و فیزیکی افراد با آسیب بینایی بردارد.
گردآورنده میثم خاتمی نیا